De Kadett A is met een duidelijk doel op de markt gezet, hij moest de grondlegger worden van Opel’s moderne compacte klasse, gezinsvriendelijk en betaalbaar. Die missie heeft hij met verve volbracht.
TEKST Frank Goedhart // FOTO’S Luuk van Kaathoven
DE MERKBELOFTE van autoverhuurbedrijf Avis, ‘We are second, so we try harder’, als reactie op het opschepperige ‘We are number one’ van concurrent Hertz, geeft aan dat het wellicht eenvoudiger is om de eerste plek te bemachtigen dan om die toppositie vast te houden. Het Duitse Opel had na de oorlog, onder de hoede van General Motors, de wind mee, niet in de laatste plaats omdat de modellen sterke overeenkomsten vertoonden met Amerikaanse auto’s. In die tijd was daarmee succes verzekerd. De Opel Kapitän deed het goed bij geslaagde ondernemers en de in 1953 gelanceerde Rekord was een vaste waarde in de middenklasse. Het zat de mensen uit Rüsselsheim echter dwars dat er in het leveringsprogramma onderin een gapend gat zat dat gevuld moest worden met een ‘auto voor het volk’. De Volkswagen Kever was toen nog steeds de bestverkopende auto en Opel besloot eind jaren ’50 een echte gezinsauto te ontwikkelen die de nummer 1-positie in Europa moest gaan bemachtigen.
‘ Onderin het leveringsprogramma zat een gapend gat dat gevuld moest worden met een auto voor het volk ‘
De gekozen naam – Kadett – doet vermoeden dat Opel zijn lot in 1962 in handen heeft gelegd van een groentje. Een cadet is in het leger immers een jonge, frisse en onervaren militair in opleiding, die gedrild en getraind moet worden om uiteindelijk zijn belofte waar te maken. In 1936 had Opel de naam Kadett al eens ingezet voor een betaalbare compacte auto met een zelfdragende carrosserie en een voor die tijd laag gewicht, maar met de nieuwe Kadett moest een naoorlogs ‘Wirtschaftswunder’ worden gerealiseerd. In het gezelschap van imposante familienamen als Kapitän, Admiral, Diplomat, Commodore en Senator zou je kunnen denken dat het ambitieniveau met de Kadett bescheidener was, maar zijn missie liet niets aan onduidelijkheid over: hij moest de Nummer Eins worden!
Het zal de ingenieurs en marketingmensen van automerken vandaag de dag wellicht met jaloezie vervullen dat de automarkt in die jaren nog heel overzichtelijk was. De consument wist welke auto hij in welke fase van zijn leven wilde rijden en de modelprogramma’s waren eenvoudig. Ze bestonden uit een middenklasser, een topmodel en soms ook al een compacte gezinsauto met als enige varianten een sedan, een stationwagen of een coupé. Opel leverde in 1962 de Kapitän, de Rekord P2 en de Kadett A en een aantal variaties op die thema’s. Dat is nu wel anders met de Rocks, Corsa, Mokka, Astra, Frontera, Grandland en een veelvoud aan aandrijflijnen en uitvoeringen. Bovendien is het concurrentieveld vele malen groter dan in 1962, toen de compacte gezinsauto’s op twee handen te tellen waren.
De Kadett kwam met een duidelijk doel op de markt. Hij moest de grondlegger worden van de moderne compacte klasse, gezinsvriendelijk en betaalbaar. Het ontwerp van de A was op zichzelf niet vernieuwend met zijn viercilinder voorin, achterwielaandrijving en eenvoudige vormgeving, maar ten opzichte van de auto die op het dartboard moet hebben gehangen in de kantoren in Rüsselsheim, de technisch gedateerde Kever, had hij enkele grote voordelen. De Kadett was ruimer, bood meer plaats voor vier volwassenen plus een watergekoelde, zuinige motor en een voor zijn omvang laag gewicht van 700 kilo. Bovendien beloofde hij betere rijeigenschappen en had hij een veel grotere bagageruimte dan de concurrent uit Wolfsburg.
De Kadett kende drie varianten: een sedan, een Caravan stationwagen en een coupé, alle drie met twee deuren. In zijn tijd waren vier portieren voorbehouden aan grotere sedans. Dat Opel een winnaar in handen had werd al snel bewezen door de aantallen die uit de speciaal gebouwde fabriek in Bochum rolden. In drie jaar tijd werden er al bijna 650.000 exemplaren verkocht. In Nederland was het echter zijn opvolger, de Kadett B van 1965, die Opel de nummer 1 qua verkoopaantallen maakte. Hij bood meer ruimte, meer vermogen en meer uitvoeringen. In 1969 verkocht Opel hier te lande 46.715 stuks, waarmee die eerste plek een feit was. Pas 37 jaar later, in 2006, nam Volkswagen het stokje opnieuw over na het ‘we try harder’ principe kennelijk goed begrepen te hebben. Het kan verkeren, nu is Kia het bestverkopende merk in ons land.
Met een nieuwe, elektrische Opel Astra Sports Tourer zijn we naar Buren gereden om bij het Visscher Classique Museum én overbuurman Johan van der Zand de drie hoofdrolspelers van dit relaas op te halen: een Kadett A 1000 sedan, een 1000 S Caravan stationwagen én, omdat er bij Octane nu eenmaal sportief bloed door de aderen stroomt, een Kadett B Coupé Rallye.
Johan van der Zand heeft met museumeigenaar Henk Visscher gemeen graag veel over auto’s te praten. Johan heeft een grote verzameling klassieke Opels die onder de naam ‘Johan van der Zand Heritage’ deels opgesteld staat in de museumhallen van buurman Visscher.
De B Rallye heeft een speciaal plekje in zijn hart, vertelt hij. “De eerste eigenaar was een Belg die bij GM’s fabriek in Antwerpen werkte. Hij heeft goed voor de auto gezorgd, want hij heeft de Kadett meteen hevig getectyleerd en alle niet-zichtbare naden en randen afgedicht met stopverf.”
Die buitenissige roestpreventie roept herinneringen op aan de wat cynische uitleg die toen weleens gegeven werd aan de letters die de naam Opel vormen: Overal Plamuur En Laswerk. Johan gaat verder: “In mijn verkeringstijd had ik een coupé als deze, maar nadat ik die gecrasht had, ben ik later uit sentimentele overwegingen op zoek gegaan naar zo’n zelfde Kadett. Het heeft me twintig jaar gekost om uiteindelijk deze te vinden, ergens in Limburg. Zelf heb ik hem nu zo’n 25 jaar en ik heb er al veel biedingen op gehad, maar hij is absoluut niet te koop. Met een kilometerstand van rond de 55.000 wil ik hem niet te veel laten rijden.”
Volgens Johan is zijn Rallye een van de eerste prototypes die in 1967 zijn gemaakt, wat hij afleidt aan de ‘X’ die voor het serienummer onder de motorkap is ingeslagen. De auto is bijna helemaal origineel, op de mooie GT-logo’s op de flanken na, die horen op een Ford thuis. Johan is echter bang om de Kadett te beschadigen als hij deze verwijdert. Volgens hem is de Kadett B Coupé de eerste echte stap van Opel naar sportiviteit geweest, de opmaat naar de GT/E’s van later. De Rallye werd geïntroduceerd tijdens de autosalon van Parijs in oktober 1966 en had – geïnspireerd door de NSU TT en de Ford Cortina GT – toen de taak het wat gezapige imago van Opel een sportieve twist te geven.
De 1,1-liter viercilinder van de coupé is voorzien van twee Solex carburateurs met elk een eigen luchtfilter, wat een bijzonder gezicht is. Hij levert 60 pk, wat in die tijd een aardig vermogen was en met een leeggewicht van slechts 783 kg was de pk-gewichtsverhouding 13 kg/pk. Dat bracht de achterwielaangedreven auto naar een topsnelheid van 148 km/h, maar je moest wel 16,5 seconden geduld hebben om vanuit stilstand naar 100 km/h te komen. De motor was weliswaar voorzien van bovenliggende kleppen, maar die werden nog met stoterstangen door een onderliggende nokkenas bediend. De ‘B’ had schijfremmen, echter alleen op de vooras.
In gezelschap van zijn twee sobere voorgangers ziet de Rallye er goed uit. Het sportieve uiterlijk heeft nog een Nederlands tintje, want het is Opel-dealer Dries Jetten uit Boxmeer geweest – een man die de rallysport een zeer warm hart toedroeg – die de zwarte motorkap en dubbele zijstrepen heeft bedacht. Zijn ontwerp is door Opel overgenomen. Naast deze kenmerken zijn ook jodium-verstralers, een dubbele sportuitlaat en brede sportwielen zonder wieldop onderdeel van het uiterlijk van deze Kadett. De Rallye werd gebouwd op basis van de Kadett B1 Coupé, met op de C-stijl drie kenmerkende sleuven die de bijnaam ‘Kiemen’ kregen, Duits voor ‘kieuwen’, en men sprak dan ook van een Kiemen Coupé. Vanaf de start is de auto een verkoopsucces geweest en is ingezet in nationale en internationale rally’s, waaronder die van Monte-Carlo en de Tulpenrallye. Ook in de Verenigde Staten is hij als Opel op de markt gekomen en werd hij gedistribueerd door het dealernetwerk van Buick.
Wat opvalt als de drie auto’s bij elkaar staan is dat de coupé op de rand van zijn motorkap de inmiddels bekende bliksemschicht draagt, de Blitz, terwijl de twee A’s enkel de letters van het merk op het front dragen. Onderzoek leert dat Opel in de geschiedenis, tot aan de dag van vandaag, al 28 keer van logo is gewisseld. De naam Blitz is voor het eerst gebruikt in 1886 toen naaimachine- en rijwielfabrikant Adam Opel een fiets met de naam Victoria Blitz in het programma had. Daarna is ‘Blitz’ gebruikt voor bedrijfswagens. Pas in 1964 is de herkenbare schicht in de cirkel geïntroduceerd, wat verklaart dat alleen de jongste Kadett in ons gezelschap ermee is uitgerust. Dat de bliksemschicht vandaag toevalligerwijs mooi gestalte geeft aan de elektrificatie van het merk is een mooi toeval.
Het interieur van de coupé is weliswaar ingetogen maar toch sportief, met een groot, imitatiehouten stuurwiel en een zwart dashboard, met daarop een Rallye-embleem om te bevestigen dat je niet in zomaar een Kadett hebt plaatsgenomen. Drie grote klokken prijken voor je neus, waarvan ook de toerenteller standaard was. In de middenconsole zie je drie instrumenten van VDO: een ampèremeter, oliedrukmeter en een klokje. Een lange pook steekt uit de vloer om de vierbak te bedienen. De stoelen zijn zeker niet sportief te noemen en tijdens snel genomen bochten is er nauwelijks zijdelingse steun voorhanden. Er is ruim voldoende plek voor vier volwassenen en dankzij een flinke bagageruimte hoeven de koffers tijdens vakantiereizen niet op het dak meegevoerd te worden. Deze Kadett combineert daarmee de praktische mogelijkheden van de Kadett A als gezinsauto met de uitstraling van een spannende sportcoupé. Voor je rijtjeshuis in het dorp stond hij een stuk beter dan zo’n ‘suffe’ sedan. De nieuwprijs in 1967 voor de ‘gewone’ coupé was 7650 Nederlandse gulden, de Rallye vergde een extra investering van 840 gulden.
De tweede afgeleide van de ‘oer-A’ is de Caravan, die de eer had om de eerste Duitse compacte stationwagen te zijn. Als modelvariant is hij het begin geworden van een lange geschiedenis bij Opel. Hij kwam al zes maanden na de sedan op de markt, met als extra optie een andersom geplaatste achterbank voor kinderen. De Caravan kon daarmee zes personen vervoeren.
Opel heeft inmiddels meer dan 25 miljoen Kadetts en Astra’s verkocht, waarvan bijna zes miljoen als stationwagen. In een recente aflevering van de televisieserie ‘The Smallest Cog’ was te zien dat Richard Hammond liefdevol een Kadett 1000 S Caravan aan zijn verzameling toevoegde. Hij was tijdens opnames in Botswana al de verliefde eigenaar geworden van een Kadett A, een sedan met de koosnaam ‘Oliver’.
Als je naar de stationwagen kijkt, geparkeerd bij een boerenschuur in de Betuwe, is het gemakkelijk te begrijpen waarom deze Opel de mensen zo aansprak. De mintgroene auto ziet er zelfs schattig uit met de ronde koplampen die je indringend aankijken, de twee bescheiden verstralers op de verchroomde voorbumpers, zijn white-wall banden, de spatlappen met ‘GM’ erop en het optionele dakrek, of ‘imperiaal’ zoals dat toen werd genoemd. Als de achterklep wordt geopend, die tot aan de bumper reikt, zie je vooral veel period-correct rood tapijt en heel veel ruimte meer dan door de sedan wordt geboden. Vooral daarmee is hij volgens Opel marktleider in zijn segment geworden.
Het dashboard is – met gevoel voor understatement – een stuk eenvoudiger te noemen dan dat van de moderne Astra Sports Tourer die we hebben meegenomen. Je ziet een groot stuurwiel, met links daarvan drie schuifregelaars voor de ‘klimaatbeheersing’, de choke en wat knoppen voor de verlichting. Rechts van de lintsnelheidsmeter prijken een originele radio van Philips, een klokje en een asbak met aansteker. Zo simpel kon een auto zijn in de jaren ’60. En nu we toch aan het vergelijken zijn: als de Caravan naast de zwarte Astra geparkeerd staat, is het verschil in afmetingen enorm en de uitstraling van beide auto’s is totaal anders. De Kadett probeert je aan te spreken met nuchtere, praktische eigenschappen, de Sports Tourer met verleidelijke en vooral sportieve lijnen.
De met rood skai beklede stoelen van de Caravan, zonder hoofdsteunen, zitten prima, al is de ruimte tussen rugleuning en stuur wat krap. Dat went snel en hij laat het asfalt rondom Buren comfortabel en in een goed tempo onder zijn wielen doorrollen. Hij is dan ook een ‘S’ die 8 pk meer aan boord heeft dan normaal. Volgens Johan werd de S-motorvariant alleen voor export naar de VS in de Caravan geleverd. Ondanks die extra pk’s lijkt het een fikse uitdaging met deze Kadett op vakantie naar Zuid-Frankrijk te gaan, dat was toen echter de gewoonste zaak van de wereld. Leuk detail is dat de marketingmensen van Opel indertijd grote nadruk legden op het feit dat de vulopening voor de tank zich aan de buitenkant van de carrosserie bevond. Bij de Kever moest je daarvoor de bagageruimte in, het voordeel was dat de bagage in de Opel niet naar benzine rook.
Last but not least de tweedeurs sedan, de Kadett die de grote opdracht had om de Kever te verslaan. De ingenieurs pasten het ‘designto-cost’ principe toe voordat ze wisten dat hun aanpak later die benaming zou krijgen. Een lichtgewicht constructie resulteerde in een gewicht van 670 kilogram. De prijslijst begon bij 5075 Duitse marken. De productie was simpel gehouden, met zijpanelen die waren gemaakt uit een enkele plaat staal. Hij was een van de eerste auto’s die pas na 10.000 kilometer voor onderhoud naar de dealer moest.
De achterwielaangedreven Kadett bood een neutraal weggedrag (hoewel het weggedrag van Opels nog lang bekend heeft gestaan als ‘zwalkend’) en met zijn 40 pk was hij volgens de fabriek ‘levendig met een spontane vermogensafgifte en elasticiteit’. De maximumsnelheid was 120 km/h en de coupé uit 1963 met de 48 pk sterke 1,0-liter S-motor haalde zelfs 130. Typerend voor de eenvoud van ontwerp is het gebogen stangetje dat op verrassend simpele wijze de achterklep openhoudt. Dat kan niet meer dan een paar centen van de kostprijs hebben uitgemaakt.
Dat de Kadett A zeer belangrijk is geweest voor de marktpositie in Nederland lijdt geen twijfel. “Hij markeerde een belangrijk keerpunt voor ons in Nederland en stond symbool voor betaalbare, moderne mobiliteit en maakte geavanceerde technologie toegankelijk voor een breed publiek. Hij was compact, betrouwbaar en vooruitstrevend voor zijn tijd, en heeft daarmee een grote groep Nederlandse automobilisten aan zich weten te binden”, aldus de wat formele uitleg van Opel’s zegsman in Nederland.
Op de pijnlijke vraag waar het is misgegaan met de positie op nummer 1 is zijn antwoord voorspelbaar. “Destijds waren modellen als de Kadett, Astra en Corsa jarenlang toonaangevend in hun segment, maar de verschuiving in de markt naar nieuwe aandrijftechnologieën en veranderende klantvoorkeuren, alsmede de toenemende concurrentie, waren oorzaken van een andere marktdynamiek, waardoor Opel die toppositie uiteindelijk helaas verloor.”
‘ Dat Opel een winnaar in handen had werd al snel bewezen, in drie jaar werden er bijna 650.000 exemplaren verkocht ‘
In het Duitse leger zou de Kadett na zijn overwinning op de Kever zeker zijn bevorderd tot Leutnant of hoger, want de ‘A’ heeft zijn missie voortreffelijk uitgevoerd. Zijn opvolgers hebben hem lang en effectief voortgezet en zelfs nieuw terrein veroverd. De Kadett B Coupé Rallye is immers de aftrap geweest voor de vele sportieve (rally)successen van de latere GT/E’s, GSi’s, dikke Ascona’s en Manta’s. Kortom, de Kadett verdient minstens een eresaluut.
Hij is uiteindelijk opgevolgd door de Astra en de typering Caravan is vervangen door het sportiever klinkende ‘Sports Tourer’. Deze Opel is een van de weinig volledig elektrische stationwagens op de markt. Het is ook een fijn rijdende auto, niet zo onderscheidend als de Kadett A, maar met het huidige Vizor frontontwerp is hij herkenbaar en ziet hij er goed uit, zeker als Sports Tourer.
Als een gedisciplineerde cadet voert hij de hedendaagse missie van Opel perfect uit: innovatieve mobiliteit bereikbaar maken voor iedereen met geavanceerde technologie, gecombineerd met tijdloos design, ruimte en functionaliteit.
